Chế độ ăn dành cho bệnh nhân ung thư vùng đầu cổ trước khi phẫu thuật, hóa trị hoặc xạ trị rất quan trọng để cải thiện sức khỏe tổng thể, hỗ trợ tăng cường miễn dịch và giúp bệnh nhân duy trì thể trạng tốt nhất trước khi bước vào các phương pháp điều trị đặc hiệu. Một chế độ ăn cân bằng, giàu dinh dưỡng sẽ giúp tăng cường sức đề kháng, cải thiện sức khỏe tổng thể và giảm thiểu các tác dụng phụ của điều trị.

A. Mục tiêu dinh dưỡng:

• Tăng cường năng lượng và protein: Đáp ứng nhu cầu năng lượng cao do cơ thể cần chống lại ung thư và chuẩn bị cho điều trị.
• Cung cấp vi chất cần thiết: Bổ sung vitamin, khoáng chất ( đặc biệt là vitamin C, D, kẽm, selen ) để hỗ trợ miễn dịch và lành vết thương.
• Duy trì cân nặng và khối cơ: Tránh giảm cân không kiểm soát, đặc biệt quan trọng với bệnh nhân bị suy dinh dưỡng.
• Cải thiện tình trạng viêm và giảm mệt mỏi: Bằng cách tăng cường thực phẩm giàu chất chống oxy hóa và chống viêm.

B. Nguyên tắc chế độ ăn:

• Dễ nuốt và dễ tiêu hóa:
  • Bệnh nhân ung thư vùng đầu cổ thường gặp khó khăn khi nhai hoặc nuốt. Chọn thực phẩm mềm, lỏng, hoặc nghiền nhuyễn như súp, cháo, sinh tố.
• Giàu năng lượng và protein:
  • Thực phẩm giàu protein: Thịt nạc, cá, trứng, sữa tách béo, đậu phụ, hạt dinh dưỡng.
  • Tăng năng lượng: Sử dụng dầu thực vật (dầu ô liu, dầu mè), bơ hạt, sữa nguyên kem nếu dung nạp tốt.
• Hạn chế thực phẩm kích thích:
  • Tránh đồ cay, nóng, chua, hoặc có tính axit cao ( cam, chanh ) vì dễ gây kích ứng vùng miệng và họng.
• Tăng cường chất chống oxy hóa và hỗ trợ miễn dịch:
  • Rau xanh đậm, trái cây màu đỏ, cam ( như cà chua, bí đỏ, cà rốt ).
  • Thực phẩm giàu selen ( hải sản, hạt điều ) và kẽm ( hàu, thịt đỏ, đậu lăng ).
• Chia nhỏ bữa ăn:
  • Ăn 5-6 bữa nhỏ/ ngày thay vì 3 bữa lớn để dễ hấp thu và tiêu hóa.
• Bổ sung đủ nước:
  • Duy trì đủ nước ( 2-2,5 lít/ ngày ), có thể bổ sung qua nước ép trái cây ít axit ( như lê, táo ) hoặc súp.

1. Thực phẩm khuyến nghị:

Giàu protein:

• Thịt nạc ( gà, bò, heo ): Hấp, hầm hoặc nghiền nhuyễn.
• Cá ( cá hồi, cá thu ): Hấp hoặc nướng nhẹ.
• Trứng: Trứng luộc, trứng hấp.
• Sữa và sản phẩm từ sữa: Sữa tách béo, sữa hạt ( đậu nành, hạnh nhân ), phô mai mềm, sữa dành cho BN ung thư.
• Đậu phụ, đậu xanh, đậu lăng.

Giàu năng lượng:

• Khoai lang, khoai tây, gạo trắng, yến mạch.
• Dầu thực vật ( dầu ô liu, dầu mè ), bơ hạt ( bơ lạc, bơ hạnh nhân ).
• Bánh mì mềm, mì sợi.

Rau củ và trái cây:

• Rau xanh: Cải bó xôi, bông cải xanh ( xay hoặc nấu mềm ).
• Trái cây mềm: Chuối, táo nướng, bơ.
• Trái cây ít axit: Dưa hấu, lê, đu đủ.

Chất béo lành mạnh:

• Các loại hạt: Hạt chia, hạt óc chó ( xay nhuyễn hoặc làm bơ ).
• Quả bơ.
• Cá béo như cá hồi.

2. Thực phẩm cần tránh:

• Thức ăn khô, cứng: Bánh quy cứng, các loại hạt nguyên hạt.
• Đồ ăn cay, nóng: Ớt, tiêu, thực phẩm nhiều gia vị.
• Thức ăn có tính axit cao: cà muối, dưa muối, mắm.
• Thực phẩm quá nhiều đường: Đồ ngọt công nghiệp, bánh kẹo.
• Thức ăn chiên, rán: Gây khó tiêu và không tốt cho sức khỏe.
• Thức ăn nhanh ( fast food )

3. Lưu ý bổ sung:

• Bổ sung dinh dưỡng đặc biệt nếu cần: Nếu bệnh nhân không ăn đủ, bác sĩ có thể khuyên dùng sữa công thức cao năng lượng dành cho bệnh nhân ung thư
• Tuyệt đối không kiêng cử nhịn ăn vì đây là giai đoạn quan trọng cần có sức khoẻ để tham gia vào các phương pháp điều trị đặc hiệu và lâu dài để bước vào cuộc chiến chống lại bệnh ung thư.
• Theo dõi cân nặng: Nếu giảm cân quá mức, cần điều chỉnh lượng calo và đạm tăng thêm hoặc tham khảo ý kiến bác sĩ dinh dưỡng.
• Tùy chỉnh chế độ ăn: Mỗi người có một tình trạng sức khỏe khác nhau, vì vậy chế độ ăn cần được điều chỉnh phù hợp với từng cá nhân.

C. Ví dụ về thực đơn hàng ngày:

• Bữa sáng: Hủ tiếu/ bún/ phở, sữa tươi cà phê, trái cây.
• Bữa phụ: Sữa chua không đường, bánh quy/ bánh mì bơ đậu phộng.
• Bữa trưa: Canh rau củ sườn non, cá hấp, cơm gạo lức.
• Bữa phụ: Sinh tố trái cây, bánh plan.
• Bữa tối: Súp cua/ súp bí đỏ, mực hấp mắm gừng, salad rau.
• Trước khi ngủ 1 tiếng: 1 ly sữa ấm.